روابط ایران و افغانستان (با تأکید بر مراودات تجاری)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (تحلیل)

نویسنده

دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته اقتصاد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

در روابط بین‌الملل، کشورهای همسایه جزو عمق استراتژیک محسوب می‌گردند به‌طوری که هر تغییر و تحولی در کشور همسایه به‌علت یک‌سری اشتراکات و نزدیکی جغرافیایی، تأثیرات دومینویی بر همسایگان و حتی منطقه دارد. ایران پس از چین و روسیه بیشترین تعداد همسایه را در جهان به خود اختصاص داده است. وجود مرزهای طولانی هرچند می‌تواند به‌عنوان فرصت تلقی گردد، اما مشکلاتی نیز در پی دارد. در میان همسایگان ایران، کشور افغانستان در طول چند دهه گذشته دچار تحولات گسترده‌ای شده است که تأثیرات آن تحولات، کشور را بسیار متأثر ساخته است. به‌طوری که چالش‌هایی از قبیل: قاچاق، هیدروپلیتیک، حضور کمرنگ رایزن‌ها و بخش خصوصی در دیپلماسی اقتصادی دو کشور، مهاجران غیرقانونی و افراط‌گرایی دینی به‌همراه بی‌ثباتی سیاسی در افغانستان، همواره به‌عنوان موانع جدی بر سر راه توسعه روابط بین ایران و افغانستان قلمداد شده است. به‌منظور رفع چالش‌های مذکور در آیندۀ نزدیک، راهکارهایی مانند: اتخاذ رویکرد محتاطانه نسبت به طالبان در مراودات آتی، رفع تهدیدات امنیتی ریشه‌دار با به‌کارگیری رویکرد امنیت مشارکتی، صدور روادید فصلی برای بهره‌گیری هدفمند از مهاجران افغانی و اعمال مرزهای نرم، تأکید بر طراحی و اجرای پروژه‌های استراتژیک توسط ایران در افغانستان و بهره‌گیری از فعالان بخش خصوصی در پیشبرد مراودات بین دو کشور می‌تواند کمک شایانی به بهبود و ارتقای سطح همکاری دو کشور نماید.

کلیدواژه‌ها

  • اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران‌ (1400)، «بکارگیری مهاجران افغانی راهی برای رفع نیاز نیروی کار سادۀ صنایع کشور»، گزارش نشست کمیسیون بهبود محیط کسب‌وکار و رفع موانع تولید.
  • آخوندی، عباس‌ (۱۳۹۹)، «راه‌آهن خواف ـ هرات و ایده‌ ایران»، مجله دیپلماسی ایرانی، کد: ۱۹۹۸۰۰۲.
  • بخشی، احمد‌ (۱۳۹۲)، «بررسی رابطه تحولات افغانستان با امنیت جمهوری اسلامی ایران»، همایش ملی خراسان جنوبی، نظم و امنیت، دانشگاه بیرجند.
  • پیشگاه هادیان، حمید‌ (۱۳۸۶)، «امنیت مرزهای شرقی ایران»، معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی، گروه مطالعات راهبردی.
  • تاجبخش، شهربانو و فاضلی،‌ محمد (۱۳۹۵)، «ایران و روابط با افغانستان پس از توافق هسته‌ای، دوره‌ای جدید برای تعامل سازنده؟»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره ششم، شماره 20، پاییز.
  • حافظ‌نیا، محمدرضا، مجتهدزاده، پیروز و علی‌زاده، جعفر ‌(۱۳9۵)، «هیدروپلیتیک هیرمند و تأثیر آن بر روابط سیاسی ایران و افغانستان»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 10‌، شماره 2، تابستان.
  • حق‌شناس، محمدجواد و یوسفی، عمران ‌(1390)، «فرصت‌ها و تهدیدهای روند ملت‌سازی در افغانستان برای ایران»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی علوم سیاسی و روابط بین‌الملل.
  • خبرگزاری اقتصاد آنلاین‌ (1399)، «ایران و افغانستان چه اشتراکاتی با یکدیگر دارند؟»، کد خبر: 453524.
  • خبرگزاری خبر آنلاین‌ (1399)، «مناقشه آبی ایران و افغانستان به کجا رسید؟»، کد خبر: 1491163.
  • خبرگزاری یورونیوز فارسی‌ (2020)، «اقتصاد افغانستان در ۲ دهۀ گذشته؛ رشدی بالاتر و تورمی پایین‌تر از ایران و پاکستان».
  • رعیت‌نواز، ناصر‌ (1400)، «چابهار در برزخ»، روزنامه خراسان، 26 اردیبهشت.
  • رکابیان، رشید و جلیلیان، جلیل‌ (1396)، «هیدروپلیتیک و پدافند غیرعامل»، کنفرانس ملی تحقیقات علمی جهان در مدیریت، حسابداری، حقوق و علوم اجتماعی، شیراز.
  • عرب‌پور، امیرحسین‌ (1398)، «نگاهی به فرصت‌های دیپلماسی اقتصادی ایران و افغانستان»، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری.
  • غوری، نظرمحمد‌‌ (۱۳۹۹)، «بررسی و تحلیل مشترکات فرهنگی ایران و افغانستان»، ششمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی در ایران، دانشگاه تهران.
  • قهرمانپور، سجاد‌ (1400)، «همه به‌دنبال سهم‌خواهی از افغانستان»، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران.
  • کاظمی، محمدکاظم‌ (۱۳۹۸)، «اشتراکات هیچ دو ملتی اندازه ایران و افغانستان نیست»، خبرگزاری تسنیم.
  • کردی، عبدالکریم‌ (۱۴۰۰)، «تلاقی منافع مشترک ایران و چین در چابهار»، خبرگزاری ایسنا، کد خبر: 1400011304834.
  • کریمی‌پور، یدالله‌ (۱۳8۹)، «ایران و همسایگان (منابع تنش و تهدید)»، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی تربیت معلم.
  • لطفی، حیدر‌ (۱۳۹۴)، «تحلیل ژئوپلیتیکی روابط افغانستان و ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها»، خراسان بزرگ: سال ششم، شماره 91، تابستان.
  • مصعب، سید نجیب‌الله‌ (2020)، «هند و چین؛ دستور کاری برای همکاری در افغانستان»، روزنامه صبح کابل.
  • معصومی، مجید؛ اژدری، بهزاد و ملکوتی، محمدجواد (1392)، «نقش ژئوپلیتیکی رودخانه و ژئواکونومی بازارچه مرزی در برقراری امنیت اجتماعی شهرستان هیرمند و روابط اقتصادی ایران و افغانستان»، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال اول، شماره سوم، پاییز.
  • مونسان، محمد‌ (1399)، «مروری بر سابقه حضور هندی‌ها در پروژه‌ چابهار، مهاراجه‌ها چقدر برای توسعه تنها بندر اقیانوسی ایران جدی هستند؟»، خبرگزاری تسنیم.
  • میرحیدر، دُرّه؛ راستی، عمران و میراحمدی، فاطمه سادات (۱۳۸۴)، «مبانی جغرافیای سیاسی»، چاپ هشتم، تهران: انتشارات سمت.

وزارت صنعت و تجارت جمهوری اسلامی افغانستان‌ (1400)، «گزارش تجارت افغانستان طی سال 1399»