تحلیلی بر نظام بهرهبرداری کشاورزی در ایران

زارعی, نسیبه

تحلیلی بر نظام بهرهبرداری کشاورزی در ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (تحلیل)

نویسنده

نسیبه زارعی

دانش آموخته کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

چکیده

کشور دارای 4015917 بهره‌بردار در بخش کشاورزی است. بر اساس آخرین سرشماری در سال 1393، استان خراسان رضوی با 337026 بهره‌بردار دارای بیشترین تولیدکننده است. در میان این بهره‌برداران در سراسرکشور، پراکندگی و فراوانی بهره‌بردار در اراضی کمتر از 10 هکتار بیشتر است. بیشترین تعداد بهره‌بردار مربوط به سطح 1 تا کمتر از 2 هکتار و کمترین تعداد بهره‌بردار مربوط به مقیاس زمین 200 تا کمتر از 500 هکتار است. بهره‌برداران بدون سواد دارای بیشترین سطح زیر کشت در زمین‌های با مقیاس 1 تا 5 هکتار هستند. بهره‌برداران با سطح ابتدایی و غیررسمی بیشترین سطح زیر کشت با مقیاس کمتر از 1 هکتار در سراسر کشور را در سال 1390 داشتند. بیشترین درصد بهره‌بردارهای بی‌سواد و با سطح ابتدایی و غیررسمی که به‌طور متوسط 70 درصد بهره‌برداران کل را تشکیل می‌دهند، دارای زمین زراعی با مقیاس کمتر از 5 هکتار هستند. کوچک بودن مزارع کشاورزی و پایین بودن تولید در نظام بهره‌برداری خانوادگی و کشاورزی (خرد و دهقان) از خصوصیات بارز مزارع کمتر از 5 هکتار در کشور است که می‌توان آن را به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین معضل‌های بخش کشاورزی برای رشد و توسعه برشمارد. برای حل و برطرف کردن این مشکلات، ایجاد شرکت‌های زراعی با همکاری کشاورزان بومی منطقه و استفاده از تجارب کشورهای موفق در دنیا در این زمینه، تخصیص اعتبارات بلندمدت به کشاورزان با زمین کمتر از 10 هکتار، سنددار کردن زمین و مزارع کشاورزی و هویت‌دار کردن آن و شناسایی و تحلیل مشکلات موجود در این نوع نظام‌ها، بررسی موانع و درنهایت، تدوین قوانین حقوقی در انواع نظام بهره‌برداری پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.17354188.1401.10.3.6.9

مراجع

ـ ازکیا، مصطفی (بی‌تا). شرکت‌های سهامی زراعی. انتشارات: دانشگاه تهران، 13، ص 24.

ـ اشرف، الف (1352). مشخصات اقتصادی و اجتماعی نظام‌های بهره‌برداری کشاورزی در ایران. انتشارات: سازمان برنامه و بودجه، صص 4‌ـ3.

ـ اشرفی، م، مهربانیان، الف و احمدپورکاخکی، الف (1386). «بررسی نظام بهره‌برداری خرد و دهقانی در کشاورزی ایران: تنگناها، سیاست‌ها و راهکارهای حمایتی»، ششمین کنفرانس دوسالانه اقتصاد کشاورزی. 8 و 9 آبان، مشهد مقدس.

- بدری، س،. رکن الدین افتخاری، ع،. سلمانی، م.، و بهمند، د. (1390). نقش نظام های بهره برداری زراعی (خانوادگی) در توسعه پایدار روستایی (مطالعه موردی: شهرستان قیر و کارزین استان فارس). پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی), 43(76), 33-48.

ـ پرتی، ان (1381). بازآفرینی کشاورزی، سیاست‌ها و عملیات مناسب برای پایداری و خوداتکایی. ترجمه علیرضا کاشانی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی، وزارت جهاد کشاورزی.

ـ خواجه‌شاهکوهی، ع و جعفری آهنگری، ی (1382). «نقش نظام‌های بهره‎برداری از زمین در توسعه پایدار کشاورزی، چالش‌ها و چاره‌ها»، اولین همایش نظام‌های بهره‌برداری کشاورزی در ایران. تهران.

ـ سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (www.fao.org).

ـ سلمانوندی، ش و ابراهیم‌پور، م (1391). «بررسی و مقایسه بهره‌برداران مستقل خانوادگی با بهره‌برداران مشارکتی به منظور ارائه الگویی از نظام بهره‌برداری زراعی»، توسعه روستایی. دوره 4، شماره 2، صص 193‌ـ166.

ـ عبداللهی، م (1377). نظام‌های بهره‌برداری کشاورزی در ایران. جلد اول، وزارت کشاورزی.

ـ علوی، س. ر (1389). «امکان‌سنجی استقرار نظام بهره‌برداری مشارکتی از منابع آب و خاک در اراضی پایاب سد شهید مدنی (ونیار) تبریز»، مجله پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی. شماره 1، صص115‌ـ99.

ـ مرکز آمار ایران (www.amar.org.ir).

ـ هاشمی، م. الف (1362). اقتصاد کشاورزی و سیستم‌های بهره‌برداری در کشورهای بلوک شرق و غرب. مرکز تحقیقات روستایی و اقتصاد کشاورزی وزارت کشاورزی.

ـ وزارت جهاد کشاورزی ایران (www.agri.ir).

-Castaneda, Andrés & Doan, Dung & Newhouse, David & Nguyen, Minh Cong & Uematsu, Hiroki

& Azevedo, João Pedro, 2018. »A New Profile of the Global Poor« , World Development, Elsevier. vol. 101(C), PP. 250-267.