نوع مقاله : علمی - پژوهشی (هشدار)

نویسنده

• مصطفی سمیعی‌نسب

استادیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد و رییس اندیشکده اقتصاد سیاسی امنیت و دفاع دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

چکیده

یکی از چالش‎هایی که اقتصاد کشور در بیش از یک دهه گذشته درگیر آن بوده، کسری مداوم و فزاینده بودجه است. این متغیر از کانال‎های مختلف از جمله تأثیرگذاری بر نقدینگی و به دنبال آن، تشدید تورم مزمن، کاهش رشد اقتصادی و اشتغال، کاهش سطح رفاه عمومی، بی‎ثباتی در بازارهای مالی، بر هم خوردن تخصیص منابع مالی و... موجبات تنزل امنیت اقتصادی را فراهم می‌آورد. بررسی کل‎های پولی حاکی از تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم کسری بودجه بر بخش پولی است. برای مثال، در دوره 1400-1357، بدهی دولت، هم به بانک مرکزی و هم به بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی رشد داشته، اما رشد بدهی دولت به بانک‌ها و مؤسسات اعتباری از سال 1386 به بعد، بیشتر از بدهی به بانک مرکزی بوده است. روند مشابه بدهی بانک‎ها به بانک مرکزی و تسهیلات تبصره‎ای نیز تاییدکننده تاثیر کسری بودجه دولت بر تورم از کانال نقدینگی است. تبدیل چندباره درآمدهای دلاری نفت به ریال و در برخی از موارد تغییر نرخ تسعیر ارز برای تبدیل این درآمدها به منظور تامین کسری بودجه نیز منجر به تأثیرگذاری بر جزء خالص دارایی‎های خارجی بانک مرکزی شده و از این طریق بر نقدینگی و تورم تاثیر دارد. باتوجه به نتایج حاصل از بررسی‌های آماری ازجمله راهکارهای پیشنهادی برای کنترل کسری بودجه می‎توان به گنجاندن کسری بودجه و پیامدهای آن در قانون، ادغام خزانه‎های غیررسمی با خزانه‎داری کل، تأمین هزینه‎های جاری صرفاً از محل درآمدهای عمومی، حذف کامل درآمدهای نفت یا استفاده از آن در پوشش‎های مختلف در بودجه و... اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

• کسری بودجه
• تورم
• بدهی دولت به بانک مرکزی
• بدهی دولت به بانک‌ها