ماهنامه علمی «امنیت اقتصادی»
تحولات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بازارهای انرژی؛ تهدیدهای بالقوه امنیت انرژی ایران
نوع مقاله : علمی - پژوهشی (هشدار)
نویسنده
دانش‌آموخته دکتری اقتصاد نفت‌وگاز، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
چکیده
بازار جهانی انرژی در حال تجربه کردن طیفی از تحولات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است که تهدیدهای مختلفی را متوجه کشورمان خواهد کرد. عدم توجه به تحولات جهانی و به‌طور ویژه در حوزه انرژی می‌تواند امنیت اقتصادی کشورمان را با تهدیدهای عدیده‌ای در میان‌مدت و بلندمدت مواجه کند. در این راستا، بررسی‌ها نشان می‌دهد، مهم‌ترین تحولات فرامنطقه‌ای حوزه انرژی عبارت‌اند از: 1- افزایش بی‌سابقه تولید و صادرات نفت خام و گاز طبیعی ایالات متحده آمریکا و استقلال نسبی انرژی این کشور، 2- بازگشت ونزوئلا به بازار نفت با تکیه‌بر رشد تولید نفت سنگین در بلندمدت، 3- افزایش نقش محوری استرالیا در بازار ال‌ان‌جی جنوب و شرق آسیا و 4- برنامه‌ریزی کشورها و صنایع اساسی برای تطبیق با پدیده ناگزیر «گذار انرژی». همچنین مهم‌ترین تحولات منطقه‌ای حوزه انرژی عبارت‌اند از: 1- رشد تولید گاز روسیه و افزایش صادرات آن به صورت خط لوله و ال‌ان‌جی به آسیا اقیانوسیه و خاورمیانه، 2- رشد تولید گاز طبیعی و افزایش صادرات ال‌ان‌جی قطر از میدان مشترک پارس جنوبی، 3- رشد قابل توجه تولید گاز عراق در بلندمدت، 4- رشد تولید و صادرات نفت سنگین از میادین مشترک غرب کارون و کاهش قدرت چانه‌زنی ایران، 5- سرمایه‌گذاری گسترده عربستان برای افزایش صادرات محصولات پتروشیمی و 6- اکتشاف و توسعه میادین گازی جدید در شرق دریای مدیترانه و تقویت جایگاه ترکیه به‌عنوان کریدور انرژی منطقه در بلندمدت. در خاتمه به‌منظور مدیریت و کاهش تهدیدهای مترتببر تحولات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای حوزه انرژی راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود: تلاش مضاعف برای صادرات محصولات نهایی و خدمات فنی و مهندسی به‌جای تمرکز بر صادرات گاز و برق به بازار عراق، برنامه‌ریزی در راستای تولید محصولات پتروشیمیایی هوشمند و با فناوری بالا متناسب با نیازهای آتی تقاضای جهانی. تلاش برای متنوع‌سازی بیشتر اقتصاد و کاهش وابستگی درآمدهای دولت به نفت و گاز. برنامه‌ریزی برای تنوع‌بخشی به سبد تولید و مصرف انرژی در راستای پدیده گذار انرژی و لزوم فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی به‌منظور حفظ مهم‌ترین شریک اقتصادی کشور (چین).
کلیدواژه‌ها
)