راهبردهای خصوصی‌سازی نظام آموزش و پرورش و امنیت اقتصادی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (راهبرد)

نویسنده

دانش‌آموخته دکترای جامعه‌شناسی اقتصادی، مدیر گروه مطالعات فقر و نابرابری اجتماعی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

 مسئله اداره آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی ایران بیش از هر چیز، با گزاره‌های مربوط به تأمین مالی و رشد عمده واگذاری‌ها به بخش خصوصی مواجه است. چهارچوب اصلی تحلیل آن، برنامه‌های نئوکلاسیکی تعدیل ساختاری است، اما جریان‌ها و نیروهای محرک متفاوتی پای در میان دارند. سابقه تاریخی مدارس اسلامی از قبل از انقلاب، مشکلات اقتصادی و نظام اولویت‌گذاری حاکمیت، تغییرات فرهنگی و سیاسی، فقه و موضوع عدالت در نظام اجتماعی و اندیشه‌های تربیتی، جوانب مختلفی بوده‌اند که راه‌حل اجتناب‌ناپذیر آموزش و پرورش را انگیزه‌ای برای خصوصی‌سازی و پولی‌سازی شکل‌های مختلف مدارس، خرید خدمات یا فروش دارایی‌های آموزش و پرورش معرفی کرده‌اند. روند شتاب‌گیرنده آن از منظر پیامدهای امنیت و توسعه ملی، دلالت‌های مهمی دارد. حاکمیت‌زدایی از آموزش و پرورش، مشروعیت‌زدایی از حاکمیت ملی، افزایش نابرابری و فقر و افزایش کلونی‌ها و شکاف‌های اجتماعی، از مهم‌ترین نگرانی‌هاست که با تجدیدنظر در حوزه‌های معرفتی مانند گفتمان تربیت اسلامی، الگوهای مشارکت مردمی، خصوصی‌سازی، اقتصاد آموزش و پرورش، برنامه‌ریزی غیرسیاسی و مسئولیت‌پذیر کردن دولت در امور حاکمیتی در کنار اصلاح و ایجاد تغییرات در حوزه نظارت، شاخص و ارزیابی، آرشیو و مستندسازی و قواعد رفع تعارض منافع، به تحول عادلانه، پایدار و ارتقابخش در اداره آموزش و پرورش می‌انجامد.

کلیدواژه‌ها

ـ آقازاده، احمد و محمد آرمند (1392). تاریخ آموزش و پرورش با تأکید بر تحولات تربیتی دوره معاصر. تهران: سمت.
ـ احمدی امویی، بهمن (1382). اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران؛ مصاحبه با سحابی، نوربخش و روغنی زنجانی. تهران: گام نو.
 ـ امیدی، رضا (1397). «آموزش؛ حق طبیعی یا طبقاتی»، ماهنامه چشم‌انداز ایران فردا. شماره 11، صص 71‌ـ68.
 ـ امیدی، رضا (1398). «حذف مدارس نمونه؛ تمایززدایی از آموزش یا منافعی برای مدارس انتفاعی»، روزنامه ایران. شماره 7188.
https://b2n.ir/t55156
ـ ـــــــــ (3 /11/1398). برش‌هایی از لایحه بودجه ۱۳۹۹؛ بودجه‌ ۹۹ علیه آموزش در مناطق محروم و دوزبانه.
ـ ایسنا (5 /12/1397). «حدادعادل: حرف‌های عجیب‌وغریبی درباره مدارس غیردولتی می‌زنند».
https://b2n.ir/p92625
ـ باقری نوع‌پرست، خسرو (1391). «تأملی بر روابط بازار و ودانشگاه»، مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز. پاییز و زمستان، دوره 19، شماره 2، صص 19ـ2.
ـ برنجی، محمدرضا ( 1367). «مدارس غیر‌انتفاعی کمکی به توسعه آموزش و پرورش»، فصلنامه تعلیم‌وتربیت. شماره‌‌های 15و 16، صص54‌ـ‌34.
ـ بطحایی، سیدمحمد (1396). برنامه پبشنهادی وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش. قابل دسترس در پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت آموزش و پرورش به نشانی www.medu.ir، بازیابی‌شده در 22/11/1396.
ـ پارسانیا، حمید (1376). حدیث پیمانه‌پژوهشی در انقلاب اسلامی. قم: معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی.
ـ پناهیان، علیرضا (1389). «رشد و اصلاح فرهنگ سیاسی»، برنامه تلویزیونی دیروز، امروز، فردا. بازیابی‌شده از
ـ پرتال وزارت آموزش و پرورش (شهریور 1398). «ابلاغ اولویت‌های ۲۳گانه عمومی و تخصصی وزارت آموزش و پرورش».
https://b2n.ir/m13190
ـ تسنیم (2/7/1398). «خرید خدمات؛ خصوصی‌سازی پنهان یا مشارکت مردم در مدرسه‌داری؟!».
https://b2n.ir/j80134
ـ جعفریان، رسول (1392). جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی و سیاسی ایران؛ سال‌های 1357‌ـ1320. تهران: نشر علم، چاپ دوم.
ـ جوان‌آنلاین (4/5/1395). «هدایت تحصیلی دانش‌آموزان به مدارس غیردولتی!».
https://b2n.ir/d09760
ـ حقیقی، شاهرخ (1387). گذر از مدرنیته؟ نیچه، فوکو، لیوتار، دریدا. تهران: نشر آگه.
 ـ حکیم‌زاده، رضوان (1396). «امتحانات ورودی مدارس تیزهوشان و نمونه‌دولتی حذف شد»، بازیابی‌شده در 22/11/1396 از روزنامه دنیای اقتصاد.
ـ خبرآنلاین (10/1/1399). «وزیر آموزش و پرورش: ۳۰ درصد دانش آموزان به اینترنت دسترسی ندارند».
https://b2n.ir/a83581
ـ ‌خمینی (امام)، سیدروح‌الله (1323). کشف‌الاسرار. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(ره).
ـ دبورا، جانستون و آلفردو سعد فیلهو (1394). نئولیبرالیسم؛ خوانش انتقادی، ترجمه میرجواد سیدحسینی و دیگران. آبادان: پرسش.
ـ روحانی، حسن (1395). متن گفت‌وگوی زنده تلویزیونی رئیس‌جمهوری در تاریخ 12 مرداد، بازیابی‌شده در 22/10/1396 از http://dlroozane.net.
ـ رویچ، دایان (1399). مقاومت در برابر خصوصی‌سازی و تلاش برای نجات مدارس دولتی: تجربه آمریکا، ترجمه آرمان بهلولی، مهدی بهلولی و محمدرضا نیک‌نژادی. تهران: شیرازه کتاب ما.
ـ سالنامه آماری کشور، 1395.
ـ سند تفصیلی برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1399‌ـ1395) حوزه بخشی 2 (1394). «آموزش»، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، مرکز اسناد، مدارک و انتشارات.
ـ سیاست‌های توسعه و تکامل جمهوری اسلامی(1359). دفتر نخست‌وزیری.
ـ صدای معلم (13/10/1398). «تا ساختار آموزش و پرورش اصلاح نشود،10 هزار میلیارد تومان و حتی بیشتر از آن، کارساز نمی‌باشد!».
https://b2n.ir/k19083
ـ عالی، مرضیه، بختیار شعبانی ورکی، طاهره جاویدی و محمدرضا آهنچیان (1392). «انقیاد کودکان در نظام آموزشی (نقد تبارشناسانه انقیاد کودکان در مدرسه)»، مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز. ش 1، دوره ششم، صص 28‌ـ5.
ـ فرهیختگان (3/7/1397). «جریان‌شناسی گران‌ترین مدارس تهران».
https://b2n.ir/k19083
ـ قانعی‌راد، امین(16/03/1396). «در نظام آموزشی کنونی، اکنونِ کودک بی‌ارزش می‌شود»، سایت خبری تحلیلی عصر ایران. بازیابی‌شده در 20/11/1396 از541459 http://www.asriran.com/fa/news/.  
ـ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1358).
ـ لایحه احکام مورد نیاز اجرای برنامه ششم توسعه (1395).
ـ مالجو، محمد (25/4/1395). «کالایی‌سازی آموزش؛ الزامات و پیامدها»، مصاحبه با روزنامه شرق. بازیابی‌شده در 20/11/1396 از http://sedayemoallem.ir.
ـ مذاکرات مجلس؛ بررسی نهایی قانون اساس جمهوری اسلامی ایران. جلسه اول تا 31.
ـ مؤمنی، فرشاد (1386). اقتصاد ایران در دوران تعدیل ساختاری. تهران: نقش‌ونگار.
ـ مؤمنی، فرشاد (1377). در بیم‌ها و امیدها؛ دولت خاتمی از دیدگاه صاحب‌نظران. تهران: همشهری.
ـ محمدی، حمدالله (1394). «تأملی بر چالش‌های تربیت مبنی بر هویت ایرانی اسلامی در مواجه با فرهنگ مصرف‌گرا و نولیبرالیسم»، فصلنامه مطالعات ملی. شماره1، صص 44‌ـ‌25.
ـ مقصودی، مجتبی (1380). تحولات سیاسی‌ـ اجتماعی ایران 1357‌ـ‌1320. تهران: روزنه.
ـ موسوی، میرحسین (1387). گفت‌وگو با میرحسین موسوی، نشریه صنعت و توسعه، صص14و15.
ـ نیک‌نشان، ‌شقایق، محمدجعفر پاک‌سرشت و محمدجواد لیاقت‌دار (1395). «آسیب‌شناسی گفتمان تربیت دینی در نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران». دوفصلنامه فلسفه تعلیم‌وتربیت، شماره 1، صص 164‌ـ ‌141.
ـ یونسکو (1399). خصوصی‌سازی آموزش در کشورهای درحال‌توسعه؛ شواهد و پیامدها. تهران: مرکز بررسی‌های استراتژیک.
 
-Brown, W (2003). Neo-liberalism and the end of liberal democracy, Theory and Event. 7 (1), 1-43.
-Marois, Thomas, and Lucia Pradella (2015). Polarising development-introducing alternatives to neoliberalism and the crisis. 1-12.
-Symoniak, Jason D (2011). The Washington Consensus; New Voices in Public Policy. Volume V ,Winter 2010-2011. Georg Mason University.