نوع مقاله : علمی - پژوهشی (تحلیل)

نویسنده

• مصطفی سمیعی‌نسب

استادیار، گروه اقتصاد سیاسی، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران / عضو اندیشکده اقتصاد سیاسی امنیت و رفاع

چکیده

ضرورت کاهش فشارهای تحریمی و تلاش برای ایجاد امنیت تقاضای نفت در کشورهای مصرف‌کننده موجب شده است تا سیاست ساخت، خرید و تملک پالایشگاه فراسرزمینی برای کشور به ضرورت تبدیل شود. این سیاست پیش از پیروزی انقلاب اسلامی نیز پیگیری می‌شد که به ایجاد سه پالایشگاه در هند، کره‎جنوبی و آفریقای جنوبی منتهی شد؛ هرچند بنا به دلایل گوناگون، این سیاست به‌طور جدی در دهه‌های اخیر دنبال نشد و این سه پالایشگاه فروخته شد. اکنون بار دیگر این طرح برای تغییر سیاست‌های اقتصادی و روابط منطقه‌ای و بین‌المللی ایران مورد توجه قرار گرفته است که راه‌اندازی نخستین پالایشگاه فراسرزمینی به نام «ال‌پالیتو» در ونزوئلا با ظرفیت ۱۰۰ هزار بشکه ازجمله اقدامات اخیر در اجرای این سیاست به شمار می‌رود. اجرای موفق این سیاست افزون‌بر مزایای یادشده، فروش بلندمدت نفت به این کشور را تضمین می‌کند. از سوی دیگر، با تشریک منافع میان دو کشور، امکان چانه‌زنی در سطح بین‌الملل را افزایش و تحریم‌پذیری کشور را کاهش می‌دهد. بااین‌حال، ناترازی در حال افزایش فراورده‌ کلیدی بنزین در داخل و نیاز به افزایش ظرفیت تولید داخلی، مشکلات تأمین مالی پالایشگاه‌های فرامرزی و فروش فراورده‌ در کنار محدود بودن دامنه انتخاب کشور میزبان برای اجرای سیاست مزبور، ازجمله چالش‌های مهم توسعه این سیاست به شمار می‌رود. در این راستا، راهکارهایی ازقبیل تمرکز بر افزایش ظرفیت فراوری فراورده‌های نفتی در داخل هم‌زمان با پیگیری سیاست پالایشگاه فراسرزمینی، به‌کارگیری سیاست ساخت پالایشگاه در کشورهای دارای بدهی نفتی به ایران و همکاری با عربستان سعودی برای اجرای سیاست پالایشگاه فراسرزمینی می‌تواند در دستور کار قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• امنیت تقاضا
• ساخت فراسرزمینی پالایشگاه
• تحریم