ماهنامه علمی «امنیت اقتصادی»
چالش‌ها و راهبردهای روابط تجاری ایران و افغانستان
نوع مقاله : علمی - پژوهشی (راهبرد)
نویسنده
دانشجوی کارشناسی ارشد، اقتصاد بین‌الملل، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران
چکیده
ایران و افغانستان دو کشور با اشتراکات فراوان، دغدغه‌های مشترک و زمینه‌های بسیار برای همکاری هستند که دست‌کم از یک قرن گذشته با یکدیگر روابط نزدیکی دارند. به‌رغم تشابهات زبانی و فرهنگی، به‌واسطه ژئوپلیتیک ناپایدار افغانستان، تاریخچه سیاسی نیم‌قرن گذشته این کشور با تلاطم‌های متعددی روبه‌رو بوده که نتیجه آن، تفاوت عظیم در سطح زندگی مردم در دو سوی مرز است. ناامنی، فقدان ثبات سیاسی و نرخ بالای بیکاری در افغانستان سبب مشکلات امنیتی و حتی تهدیدات جمعیتی برای همسایگان خود به‌ویژه ایران شده است. این در حالی است که با اتخاذ سیاست‌های هوشمندانه در سطح کلان تصمیم‌گیری می‌توان با توسعه هدفمند زیرساختی در جغرافیای افغانستان نه‌تنها وضعیت اقتصادی فقیرترین کشور دنیا را بهبود بخشید، بلکه از هزینه‌های امنیتی و سیاسی تداوم وضعیت کنونی برای کشور کاست. با این هدف در این نگارش تلاش شد تا با نگاهی جامع، مجموعه مسائل و دغدغه‌های دو کشور در زمینه‌های مختلف به‌خصوص تجارت دوجانبه شناسایی و احصا شود. ازجمله مهم‌ترین چالش‌های روابط دو کشور می‌توان به فقدان ثبات سیاسی و امنیت متزلزل افغانستان، لجستیک ضعیف و حجم بالای قاچاق مرزی اشاره کرد که مسیر تعاملات اقتصادی دو کشور را با مشکلاتی همراه کرده است. برای فائق آمدن بر این چالش‌ها، ضمن استفاده از دیپلماسی اقتصادی فعال منطقه‌ای و جهانی لازم است تا نسبت به ایجاد رویه‌های واحد گمرکی، تعمیق همکاری‌های مرزی، استفاده از مدل‌های جدید در تسویه تجاری و گره زدن منافع دو کشور برای پیشبرد اهداف اقتصادی اقدام شود. مشخص است که پنجره فرصتهای طلایی در عرصه اقتصاد بین‌الملل برای همیشه باز نمی‌ماند و بی‌عملی در این زمین بازی چیزی جز حسرت فرصتهای ازدست‌رفته در پی ندارد.
کلیدواژه‌ها
- اطاعت، جواد؛ و ورزش، اسماعیل (1391). هیدروپلیتیک هیرمند؛ دلایل، آثار و پیامدها، پژوهش‌های جغرافیای انسانی (پژوهش‌های جغرافیایی). 44 (80)، 212-193.
- تحولات جهان اسلام (1402). اینفوگرافیک؛ درگیری مرزی طالبان با همسایگان افغانستان. قابل مشاهده در:
https://iswnews.com/?p=95600
- حافظ‌نیا، محمدرضا؛ مجتهدزاده، پیروز؛ و علی‌زاده، جعفر (1385). هیدروپلیتیک هیرمند و تأثیر آن بر روابط سیاسی ایران و افعانستان. مدرس علوم انسانی. 22(45)، 58-31
- رحمانیان، داریوش؛ و براقی، فضل‌الله (1389). جایگاه مسئله آب هیرمند در مناسبات ایران و افغانستان در دوره رضاشاه. تاریخ ایران6(64-65)، 70-38.
- گمرک جمهوری اسلامی ایران (12/07/1401). آمارهای سالیانه. قابل مشاهده در: ir/6hhpr7
- Batmanghlidj, E., (2021). The Capture of Kabul: What the Taliban Takeover Will Mean for Iran’s Economy”, European Council on Foreign Relations, ecfr.
- M.Y, Ashworth. H, & Nemat. A, (2022). Addressing the Humanitarian Crisis in Afghanistan Through $10 Billion Afghani Assets: What Are the Challenges and Opportunities at Hand? ", Global Health 18, 74. https://doi.org/10.1186/s12992-022-00868-8
- The Diplomat., (2020). Challenges and Opportunities of Iran-Afghanistan Trade Relationship: An Overview" (https://thediplomat.com/tag/afghanistan-iran-relations/).
- The World Bank., (2021). GDP Growth (Annual %) – Afghanistan" Available at: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?locations=AF
)