نوع مقاله : علمی - پژوهشی (هشدار)

نویسنده

• مصطفی سمیعی‌نسب

استادیار، گروه اقتصاد سیاسی، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران/ عضو اندیشکده اقتصاد

چکیده

مطابق آمار آژانس بین‌المللی انرژی،‌ مجموع یارانه پرداخت‌شده ایران به حامل‌های انرژی در  سال 2021، 7/29 میلیارد دلار بود که بیشترین یارانه پرداختی در میان کشورهای مختلف است. بر اساس روش‌شناسی‌ای که آژانس بین‌المللی انرژی برای محاسبه یارانه‌ انرژی کشورها به کار می‌گیرد، یارانه‌ انرژی هم شامل یارانه‌ آشکار و هم یارانه ضمنی است. براین‌اساس،‌ یارانه محاسبه‌شده در خصوص حامل‌های نفت و گاز به‌صورت ضمنی است که لازم است در تحلیل‌ها و سیاست‌گذاری‌ها به آن توجه کافی شود. بررسی وضعیت موجود نشان می‌دهد رقابت‌پذیری پایین صنایع به‌رغم پرداخت یارانه‌های انرژی فراوان، عدم رضایتمندی شهروندان به‌رغم پرداخت یارانه‌های انرژی به‌ویژه در پی بروز خاموشی‌های گسترده برق یا قطعی گاز، توزیع نابرابر یارانه بین دهک‌های مختلف درآمدی، پایین بودن قیمت واقعی و نسبی انرژی و شکل‌گیری الگوی مصرف متکی بر مصرف فزاینده انرژی، افزایش انتشار آلاینده‌های ناشی از مصرف انرژی و انگیزه بالای قاچاق انرژی به‌ویژه درباره بنزین و گازوئیل ازجمله معضلات تداوم پرداخت یارانه انرژی به شمار می‌‌روند. اصلاح یارانه‌های انرژی برای اقتصاد کشور ضرورت است، اما لازم است اجرای آن به‌گونه‌ای باشد که درعین بهبود وضعیت عدالت اقتصادی، کمترین تأثیر تورمی را بر زندگی عموم مردم داشته باشد. از مهم‌ترین مقدمات اصلاح یارانه، ثبات نسبی شرایط اقتصاد کلان کشور در کنار پایین بودن نسبی قیمت‌های جهانی حامل‌های انرژی است. در این راستا، در نظر گرفتن اولویت‌ بخش‌ها برای آغاز اصلاح یارانه‌های انرژی، عدم تغییر قیمت سهمیه‌ای انرژی (بنزین) به دلیل کشش قیمتی بالای مصارف سهمیه‌ای، متناسب‌سازی قیمت انرژی با میزان مصرف برای مصارف بالای انرژی، در نظر گرفتن سهمیه ماهانه کافی برای مصارف ضروری به‌ویژه درباره حامل‌های بنزین و گازوئیل، تأمین سوخت ناوگان حمل‌ونقل عمومی بدون افزایش عمده قیمت، اجرای مدل پلکانی مانند برق و گاز به‌جای افزایش قیمت آن توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• یارانه انرژی
• بنزین
• قاچاق
• حمل و نقل عمومی